یحیی بن سالم عمرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن سالم عمرانی (
۴۸۹ ـ
۵۵۸ هـ.ق) فقیه برجسته
مذهب شافعی و احیاگر این مذهب در
یمن بود.
او تحصیلات خود را نزد فقهای مشهور آغاز کرد و علاوه بر
فقه در
اصول، کلام و
نحو نیز مهارت داشت.
ایشان روش تدریس علمی و مباحثهای را در یمن رواج داد و در شهرهای مختلف به آموزش پرداخت.
وی به رغم مشکلات و مهاجرتهای مکرر، به ترویج مذهب شافعی پایبند ماند.
او را فردی زاهد، نیکوکار و فقیهی باورع معرفی کردهاند.
از آثار ایشان میتوان به
البیان فی شرح المهذب،
الاحترازات،
مناقب الامام الشافع و
الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار اشاره کرد.
وی در سال ۵۵۸ (هجری قمری) در ذیالسفال درگذشت و در همانجا مدفون است.
ابوزکریا یحیی بن سالم بن أسعد عمرانی یمانی معروف به
ابن ابیالخیر در سال ۴۸۹ (هجری قمری)
به دنیا آمد.
او علاوه بر فقه در بعضی از علوم رایج آن روزگار از جمله اصول،
کلام
و نحو
مهارت داشت.
ایشان کتاب
المهذّب از تصنیفات
ابواسحاق شیرازی را به خوبی میشناخت و آن را از حفظ داشت.
وی مروّج و احیاگر فقه شافعی در سرزمین یمن بود.
او در همانجا کرسی تدریس برپا نموده و به تعلیم و تربیت اهمیت ویژهای میداد.
ابن ابیالخیر به دلیل وقوع پارهای از حوادث و اختلافاتی که میان علمای یمن در بعضی از نواحی یمن رخ داد، در یک شهر سکونت نداشت، دائماً از این شهر به آن شهر منتقل میشد.
یافعی و
سبکی دلیل این مهاجرت را بعضی از جنگها و آشوبهای داخلی عنوان کردهاند.
مینویسند: وی مدتی در «سِیَر» اقامت داشت؛ سپس به روستایی در اطراف یمن به نام «ذیالسفال» پناه برد.
پس از آن به « ی اشرق» و «زبید» مهاجرت کرد؛ ولی در همه این شهرها و بلاد، دست از ترویج مذهب شافعی برنداشته و به تدریس اشتغال داشت.
ابوزکریا فقه را نزد فقهای مشهوری چون داییاش ابوالفتوح بن عثمان عمرانی،
زید بن عبداللّه یفاعی و زید بن حسین عایشی و جمعی دیگر فرا گرفت.
اسنوی و
ابن قاضی شهبه او را از علمای برجسته شافعی در یمن دانسته و مقام علمی و عملی وی را ستودهاند.
ابن عماد حنبلی بر خلاف دیگر رجالنویسان
اهلسنت، عمرانی را در فروع پیرو شافعی دانسته، اما در مذهب و عقیده
حنبلی میداند.
به هر صورت وی را فقیهی باورع، زاهد و نیکوکار معرفی کردهاند.
یحیی روش تدریسش به اینگونه بود که نخست آرا و نظریات امام شافعی را در مسئلهای مطرح میکرد.
سپس به بیان نظرات مالک، ابوحنفیه و دیگران درباره این مسئله و مقایسه آنها با یکدیگر میپرداخت.
در نهایت نظر و رأی خود را برای شاگردانش اعلام میکرد.
در حقیقت روش تحقیق و مباحثه علمی را به دانشجویان ارایه و القا مینمود. ۳
ابن ابی الخیر آثاری دارد که عبارتاند از:
• الاحداث فی الفروع؛
• الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار؛
• البیان فی شرح المهذب لابی اسحاق الشیرازی در فروع؛
• الزوائد فی الفروع؛
• شرح الوسائل للغزالی در فروع؛
• غرائب الوسیط للغزالی؛
• مقاصد اللمع؛
• مناقب الامام الشافعی؛
• مناقب احمد بن حنبل؛
• مختصر احیاء العلوم؛
• السؤال عمّا فی المذهب من الاشکال؛
• الفتاوی؛
• الاحترازات.
عمرانی در ماه
ربیعالآخر سال ۵۵۸ (هجری قمری)
در ذیالسفال از دنیا رفت.
آرامگاهش در همانجاست.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سالم عمرانی»، ج۴، ص۴۵۰.