محمد بن مسعود عیاشی کوفی (مقاله دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابونضر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش عیاشی سمرقندی سلمی تمیمی کوفی عالمی برجسته و مفسر
امامیه بود که سال
۲۰۶ هجری در
سمرقند به
دنیا آمد.
او پس از ورود به
عراق، از علمای معروف
حدیث،
تفسیر و
فقه بهره برد.
وی در ابتدا تابع
اهل سنّت بود اما بعداً به
مذهب امامیه گرایش پیدا کرد.
عیاشی به گسترش علم و دانش اهمیت می‌داد و اموال زیادی را در این راه صرف کرد.
او تألیفات متعددی داشت که برخی از آن‌ها در
خراسان شهرت داشتند، از جمله آثارش می‌توان به
الاوصیا و
التفسیر اشاره کرد.
وی در سال
۳۲۰ هجری درگذشت.
محمد عیاشی در حدود سال ۲۰۶
هجری در سمرقند
به دنیا آمد.
او در حدود سال ۲۶۰ وارد عراق شد.
وی از علمای نامدار و جلیل‌القدر،
از مفسران والا مقام امامیه، از استوانه‌های مذهب
تشیع و یگانه روزگار خویش بود.
رجالیان او را
ثقه،
صدوق، دارای اخبار فراوان (از شیعه و سنّی) و بصیر و آگاه به چگونگی روایات دانسته‌اند.
ابوعمرو کشی می‌گوید: در مورد چند نفر از
عیاشی پرسیدم و او تمام ویژگی‌ها و مراتب اعتبارشان را بیان کرد.
گفته شده وی به گسترش علم و دانش اهمیت بسیاری می‌داد و در این راه، اموال فراوانی خرج کرد، حتی ارثیه پدری‌اش را که سیصد هزار دینار بود، در راه علم و حدیث انفاق کرد؛ به طوری که منزلش همانند مسجد، از جویندگان دانش لبریز بود.
او در ابتدا تابع اهل سنّت، بود؛ ولی آگاه و مستبصر شد و مذهب امامیه را برگزید.
کتاب‌های وی در خراسان، شأن و منزلتی خاص و شهرت فراوان داشته است.
ابونضر عیاشی از بسیاری از علمای برجسته
قم،
کوفه و بغداد همچون:
عبداللّه بن محمد بن خالد طیالسی و برخی شاگردان
حسن بن علی بن فضال،
حدیث، تفسیر و فقه را فرا گرفته است.
او از
علی بن محمد بن فیروزان و
حسین بن اشکیب نیز
روایت کرده است.
گرچه وی از افراد ضعیف بسیار روایت می‌کرده است.
پسر
عیاشی،
جعفر بن محمد بن مسعود عیاشی و
محمد بن عمر کشی و
حیدر بن محمد سمرقندی از شاگردان او بوده‌اند
و
علی بن حسن بن فضال نیز از وی روایت کرده است.
او در حدود ۲۰۸ تألیف داشته که افراد بسیاری ازجمله پسرش، جعفر آن‌ها را روایت کرده‌اند.
فهرست نویسان، آثار بسیاری برای
ابونضر برشمرده‌اند که بدین قرار است:
•
اثبات امامة علی بن الحسین (علیه‌السّلام)، •
الانبیاء و الائمه (علیهم‌السّلام)، •
دلائل الائمه (علیهم‌السّلام)، •
الصلوة علی الائمه.
•
الاوصیا، •
محنة (محبة) الاوصیا، •
الغیبه، •
التفسیر.
•
الصلوة، •
الطهارات، •
مختصر الصلوة، •
مختصر المختصر.
•
الصوم، •
مختصر الصوم، •
الجنائز، •
مختصر الجنائز.
•
المناسک، •
مختصر المناسک، •
العالم و المتعلم، •
الدعوات.
•
الزکوة، •
قسم الزکوات (الزکاة)، •
زکات الفطر، •
الاشربه.
•
حد الشارب، •
الاضاحی، •
العقیقه، •
النکاح.
•
الصداق، •
الطلاق، •
التقیه، •
الاجوبه المسکته.
•
سجود القرآن، •
القول بین القولین، •
معرفه الناقلین، •
الطب.
•
الرؤیا، •
النجوم و الفال و القیافه و الزجر، •
القرعه، •
الفرقان بین حلّ المأکول و حرامه.
•
البیوع، •
السلم، •
الصرف، •
الرهن.
•
الشرکه، •
المضاربه، •
الشفعه، •
الاستبراء.
•
التجاره، •
القضایا و آداب الحکام (القضاء و ادب الحکم)، •
الحد فی الزنا، •
الحدود فی السرقه.
•
حد القاذف، •
الدیات، •
المعاقل، •
الملاهی.
•
معاریض الشعر، •
السبق و الرمی، •
قسم الغنیمة و الفییء، •
الدین و الحمالة و الحواله.
•
القبالات و المزارعات، •
الاجازات، •
الهبه، •
الزهد.
•
الاحباس (الاجناس)، •
القبله، •
الجزیة و الخراج، •
الطاعه.
•
احتجاج المعجزه، •
العمره، •
کتاب مکة و الحرم، •
الحیض.
•
نکاح الممالیک، •
مایکره من الجمع بینهم، •
جزافات الخطا، •
جنایه العبید و الجنایة علیهم.
•
جنایه العُجْم (العجم و الجنایة علیهم)، •
الحدود، •
دیه الجنین، •
العینه.
•
الحث علی النکاح، •
الاکفاء و الاولیاء و الشهادات فی النکاح، •
فدا الاساری و الغلول، •
جزاء (حبس) المحارب.
•
قتال (قتل) المشرکین، •
الجهاد، •
المداراه، •
الاستخاره.
•
الصوم و الکفارات، •
الجمع بین الصلاتین، •
المساجد، •
المآثم.
•
فرض طاعه العلماء، •
الصدقة علی الواجبه (غیر الواجبه)، •
الکعبه، •
جلد الشارب.
•
ما ابیح قتله للمحرم، •
وجوب الحج، •
باطن القرائات، •
الجنة و النار.
•
الصید، •
الذبائح، •
الرضاع المتعه، •
الوطی بالملک (بملک الیمین).
•
الوصایا، •
المواریث، •
البر و الصله، •
محاسن الاخلاق.
•
حقوق الاخوان، •
الایمان، •
النذور، •
النسبة (النساء) و الولاء.
•
الاستیذان، •
عشره النساء، •
الشهادات، •
الشروط.
•
الیمین مع الشاهد، •
العتق و الکتابه (و التدبیر)، •
النشوز و الخلع و المبارات، •
صنائع المعروف.
•
الخیار و التخییر، •
العدد، •
الظهار، •
الایلاء.
•
اللعان، •
الرجعه، •
الصفة و التوحید، •
الرد علی من صام و افطر قبل رؤیه الهلال.
•
اللباس، •
الثیاب، •
من تکره (یکره) مناکحته، •
اثبات مسح القدمین.
•
جوابات مسائل وردت من عدة بلدان، •
صوم السنة و النافله، •
فروع فرض الصوم، •
معرفه البیان.
•
القطع و السرقه، •
الملاحم، •
المروة، •
التنزیل.
•
فضایل القرآن، •
الغسل، •
الخمس، •
النوادر.
•
یوم و لیله، •
مختصر یوم و لیله، •
الوضوء، •
الزنا و الاحصان.
•
الاستنجاء، •
التیمم، •
تطهیر الثیاب، •
صلاه الحضر.
•
صلاه السفر، •
مختصر الشهادات، •
ابتداء فرض الصلوة، •
سنّه الصلاة.
•
لبسه الصلاة، •
صلاة نوافل النهار، •
مواقیت الظهر و العصر، •
الاذان.
•
حدود الصلاة، •
السهو، •
صلاه العلیل، •
صلاة یوم الجمعه.
•
صلاه الحوائج و التطوع، •
صلاه العیدین، •
صلاه الغدیر، •
صلاه الخوف.
•
صلاه الکسوف، •
صلاه الاستسقاء، •
صلاه السفینه، •
غسل المیت.
•
المأتم، •
الصلاة علی الجنائز و البدأ، •
البشارات و المزار.
کتاب‌هایی نیز از روایات اهل سنّت نگاشته که بدین قرارند:
•
معیار الاخبار، •
الموضح (یذکر فیه الشرائع)، •
سیرة ابی بکر.
•
سیرة عمر، •
سیرة عثمان و سیرة معاویه.
محمد عیاشی سرانجام در سال ۳۲۰ هجری از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ـ عیاشی»، ج ۲، ص ۴۱۴.
