محمد بن حسن عطار بغدادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوبکر محمد بن حسن بن یعقوب عطار بغدادی ملقب به ابن مقسم قاری و دانشمند سده‌های سوم و چهارم هجری بود.
او در سال ۲۶۵ هجری در بغداد متولد شد.
وی در علوم مختلفی مانند تفسیر، فقه، نحو و ادبیات تخصص داشت.
ابن مقسم در علم نحو، پیرو مکتب کوفه بود و در قرائت قرآن روش خاصی داشت که باعث شکایت مخالفانش شد.
او به اختلاف در سال‌های ۳۳۲، ۳۵۴، ۳۵۵ یا ۳۶۲ هجری درگذشت.
آثار وی شامل
الانوار در تفسیر قرآن و
المدخل در شعر و چندین کتاب دیگر است.
محمد عطار از قاریان مدینه و دانشمندان سده‌های سوم و چهارم هجری بود.
او در سال ۲۶۵ هجریدر بغداد متولد شد.
وی را مفسر، فقیه، نحوی، لغوی، فلکی، ادیب و عالم به شعر گزارش کرده‌اند.
خطیب بغدادی او را ثقه دانسته؛
اما ذهبی و برخی دیگر به وی اعتماد نکرده‌اند.
عطار در علم نحو، پیرو مکتب کوفه بود، گفته شده عیبی بر او وارد نبود؛ مگر اینکه برخی کلمات قرآن را بر خلاف اجماع ادا می‌کرد و آن را در زبان و لغت عربی جایز می‌شمرد؛
برای نمود آیه
(فَلَمَّا اسْتَيْأَسُواْ مِنْهُ خَلَصُواْ نَجِيًّا) را «نجبا» می‌خواند؛
بدین سبب مخالفانش به حاکم شهر شکایت کردند، حاکم از او خواست در حضور فقیهان و قاریان توبه کند، او نیز به ظاهر توبه کرد؛ اما از روش قرائت خود دست بر نداشت و تا پایان عمر، قرآن را به همان شیوه می‌خواند.
ابن مقسم ادبیات عرب را از احمد بن یحیی ثعلب آموخت. ۹
از استادان دیگری نیز بهره برد؛ ازجمله موسی بن حسن جلاجلی، حسن بن علویه قطان، محمد بن یحیی مروزی، محمد بن لیث جوهری و ادریس بن عبدالکریم حداد. ۱۰
فرزندان
عطار حسن و احمد صاحب کتاب عقلاء المجانین نیز از دانشمندان زمان خود بودند که از پدر، حدیث گزارش می‌کردند. ۸
او شاگردان فراوانی نیز داشت که ازجمله ایشان می‌توان ابوالحسن بن رزقویه، علی بن احمد رزاز، حسین بن شجاع صوفی، ابوعلی بن شاذان، ۱۱ دارقطنی ۱۲ و اسماعیل بن عباد ۱۳ را نام برد.
آثار نسبتاً فراوانی از
محمد عطار به جای مانده، که عبارت‌اند از:
•
الانوار در تفسیر قرآن، •
المدخل در شعر. ۱۷
•
الاحتجاج در قرائت، •
المقصور و الممدود. ۱۷
•
المذکر و المؤنث، •
الوقف و الابتدا. ۱۷
•
المصاحف، •
اخبار نفسه که کتابی بود در بیان احوال خودش. ۱۷
•
الموضّح، •
شفاء الصدور. ۱۷
•
الاوسط، •
اللطایف فی جمع هجاء المصاحف. ۱۷
•
الرد علی المعتزله در نحو، •
الانتصار لقرّاء الامصار ۱۷ که حاجی خلیفه این کتاب را به فردی به نام
شمس‌الدین محمد بن حسن معروف به ابن مقسم (م. ۳۴۱ق) منتسب کرده ۱۸ که به احتمال بسیار، همین فرد است.
•
فی قوله تعالی و من یقتل. ۱۹
•
عدد التمام، •
السبعه بعللها الکبیر، •
السبعه الاوسط. ۲۰
•
محاسن ثعلب، •
انفرادات ثعلب. ۲۰
•
التیسیر در لغت. ۲۱
ابن مقسم به اختلاف در سال ۳۳۲، ۱۴ ۳۵۴، ۱۵ ۳۵۵ یا ۳۶۲ هجری ۱۶ از دنیا رفت.
(دیگر منابع: )
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ـ عطار»، ج ۲، ص ۴۱۲.
