تاخیر 1
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تأخير انداختن جنگ
يكى از اصول حاكم در جهاد اسلامى اولويت دادن به دعوت و مذاكره به جاى جنگ و خونريزى است كه تحت عنوان «تأخير انداختن جنگ» از آن ياد مى‌شود.
اين اصل جنگى در متون احاديث به دو عبارت بيان‌شده است.
الف - در احاديث نبوى عبارت «لا يقاتلوا الا من قاتلهم» (۱) آمده است كه به معناى آغاز جنگ در حالت شروع آن توسط دشمن است و مفاد اين فرمان آن است كه رزمندگان مسلمان بايد در انتظار آغاز حمله توسط دشمن باشند و خود آغازگر جنگ نباشند؛
ب - در روايت علوى با صراحت بيشتر چنين آمده است:
«لا تقاتلوهم حتى يبداؤكم، فانكم بحمد الله على حجة، و ترككم ايّاهم حتى يبداؤكم حجة اخرى لكم عليهم». (۲)
مفاد اين دستورالعمل علوى آن است كه در واقع در انتظار حمله دشمن نشستن خود نوعى فرصت دادن به دشمن و از مصاديق دعوت و احتجاج است كه مى‌تواند دليلى بر انسان‌دوستى و اهداف انسانى رزمندگان اسلام و روشى روشنگرانه براى نا آگاهان باشد.
بى شك فلسفۀ به تأخير انداختن جنگ، اميد دسترسى به اهداف جهاد بدون دستيازى به جنگ است، اما در اين مورد ممكن است شبهه‌اى به نظر برسد كه فرصت دادن
به دشمن كه آغازگر جنگ باشد خود نوعى امتياز دادن به دشمن محسوب مى‌شود، زيرا كه در جنگ، اولين ضربه كارساز است و چه‌بسا عامل تعيين‌كننده پيروزى هم خواهد بود.
به نظر مى‌رسد اين اشكال اختصاص به اين اصل ندارد در تمامى موارديكه اسلام با تعيين اصول و قواعد عمومى جنگ به هر نحو عمليات رزمى نيروهاى اسلام را متوقف يا محدود و يا ممنوع مى‌كند اين اشكال مى‌تواند صادق باشد.
اما بايد توجه داشت كه در راهبرد جنگ در جهاد اسلامى، به جز پيروزى اصول، مسائل مهم ديگرى نيز وجود دارد كه بايد رعايت شود. كسب پيروزى به هر طريق و با هر وسيله، مطلوب شريعت اسلام نيست و بر اين اساس ممكن است رعايت اصول به قيمت شكست و يا حداقل به قيمت تحمل دشوارى‌ها و مشكلات بيشتر در رسيدن به پيروزى تمام شود كه با توجه به اهداف جهاد از آن گريزى نيست.
البته ناگفته نماند كه تدبير جنگ و طرح و برنامه رزم، اگر با دقت و مهارت‌هاى لازم توأم باشد، زيان‌هاى ناشى از اعمال اصول و قواعد انسان دوستانۀ اسلامى در جنگ مى‌تواند به گونه‌هاى ديگر جبران و يا خنثى‌سازى شود و از سوى ديگر، از نقطه‌نظر اعتقادى اين خود يكى از موارد و امدادهاى غيبى الهى است كه بارها در قرآن به مؤمنان وعده داده‌شده كه خداوند با نصرت هاى خود اين كمبودها را جبران و اعمال متعهدانه و خالصانۀ بندگان صالحش را هرچند اندك و توأم با كمبودها باشد، تكميل و به ثمرات و بركات خواهد رسانيد و اين خود يكى از معانى واژه قرآنى «تكفير سيئات» و «اصلاح بال» است كه در آيۀ دوم سوره محمد (ص) بشارت داده شده است. در هر حال از مجموع دستوراتى كه در متون اسلامى در زمينه متوقف كردن جنگ تا شروع حمله از طرف دشمن ديده مى‌شود، مى‌توان چنين نتيجه گرفت كه در رسيدن به اهداف جهاد، استفاده از راه‌حل‌هاى ديگر غير از جنگ اولويت دارد و گوياترين كلام در اين زمينه، تأكيد امام على (ع) به يكى از فرماندهان است كه فرمود: «و عليك بالتأنى فى حربك و اياك و العجلة الا ان تمكنك فرصه».
بى‌شك هنگامى‌كه فرمانده سپاه اسلام طبق اين دستورالعمل تأنى مى‌كند و از شتابزدگى پرهيز مى‌كند هر لحظه كه مى‌گذرد زمان جنگ كوتاه‌تر مى‌شود و شايد در لابلاى تأنى ها راه‌حل بهترى براى دسترسى به اهداف جهاد پيدا شود و از كشتار و خونريزى كاسته شود و به جاى اين‌كه انسانى كشته شود، هدايت گردد. (۳)
