ابوالقاسم1
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
(
۴۶۵ ـ
۳۶۲ هـ.ق)
۶-
۷ (هجری قمری)
ابوالقاسم بشی (پیش از
۳۷۷ هـ.ق) نویسنده‌ای گمنام در سده
۴(هجری قمری) است.
تنها
ابن الندیم در الفهرست از او یاد کرده است.
آثار ایشان بنا به گزارش ابوعلی بن سوار، کتابدار بصره، شامل
الاشجار و النبات،
وصف هواء جرجان،
جوابه فی قدم العالم،
علة الورد الموجه بوجهین،
صون العلم و سیاسه النفس و
رساله تبیین عضو الرئیس من بدن الانسان است.
از این عناوین آشکار می‌شود که با دانش پزشکی و علوم طبیعی آشنایی داشته است.
نیز به دلیل نگارش رساله‌ای دربارهٔ هوای گرگان، احتمالاً اهل آن دیار بوده یا مدتی در آن‌جا اقامت داشته است.
در باب انتساب، اگر «بشتی» درست باشد، منسوب به بشت
نیشابور است و اگر «بستی» باشد، به بست میان
هرات و
غزنین بازمی‌گردد.
با این حال هیچ یک از عالمان شناخته‌شدهٔ این دو ناحیه با آثار وی تطبیق ندارند.
ابن‌الندیم نیز در نام و نسبش تردید داشته و وعده تحقیق بیشتر داده که انجام نشده است.
بنابراین هویت او مبهم مانده، اما آثارش نشان‌دهنده جایگاه وی در علوم طبیعی و پزشکی است.
ابوالقاسم بشی (بشتی/بستی) تنها الندیم از او یاد کرده و می‌گوید ایشان آثار و تألیفاتی دارد.
ابوعلی بن سوار، کتابدار کتابخانه موقوفه بصره آنها را گزارش کرده است.
از عناوین کتاب‌ها روشن می‌شود که با علم پزشکی آشنا بوده است.
نیز به دلیل توصیف هوای گرگان بر می‌آید اهل گرگان باشد.
اگر اهل گرگان نبوده، به یقین مدتی در آن زیسته است.
ابوالقاسم در باب نسبتش گفتنی است اگر «بشتی» باشد، به بشت منسوب است.
بشت ناحیه‌ای در نیشابور است که عالمان و دانشمندانی از آن برخاسته‌اند؛ همانند عبیداللّه بن محمد بن نافع زاهد بشتی، احمد بن خلیل بن محمد بشتی، سعید بن ابی سعید شاذان بن محمد بشتی، حسان بن محمد بشتی خارزنجی و
عبداللّه بن سعید بشتی.
اگر «بستی» باشد، منسوب است به بست که از مناطق مهم و عالم‌خیز بین هرات و غزنین است
کسانی چون ابوالقاسم محمد بن علی بن هانی بستی (م
۳۶۲ هـ.ق)
و ابوالقاسم مظفر بن طاهر بن محمد بستی از آن دیارند.
اما هیچ کدام چنین نوشته‌هایی نداشته‌اند و دلیل و قرینه‌ای برای تطبیق با هیچ فرد دیگری به دست نیامد.
در هر صورت او یا ساکن بصره بوده یا کسی کتاب‌های او را به بصره برده و ابن سوار آنها را در کتابخانه دیده است.
ابوالقاسم از آن‌رو که کتاب‌های متعددی دارد، انتظار می‌رفت در منابع متعددی از وی یاد شده باشد.
اما باوجود جست و جوی بسیار برای روشن شدن هویت، نام و نسب او، نتیجه‌ای به دست نیامد.
الندیم که خود نیز در نام ایشان تردید داشته، وعده داده بود نسبش را به طور کامل از ابن سوار پرسیده و خواهد نوشت.
متأسفانه فراموش کرده یا فرصت نکرده یا به آن دست نیافته است.
ابوالقاسم آثاری داشت که عبارت‌اند از:
• الاشجار و النبات؛
• وصف هواء جرجان؛
• جوابه فی قدم العالم؛
• علة الورد الموجه بوجهین؛
• صون العلم و سیاسه النفس؛
•رساله تبیین عضو الرئیس من بدن الانسان.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «ابوالقاسم بشی»، ج۴، ص۴۶۸-۴۶۷.
