• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نشوان بن سعید صبری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: نشوان بن سعید صبری


نشوان بن سعید صبری (م ۵۷۳ هـ.ق) از دانشمندان، شعرا و امیران برجسته‌ی یمن در قرن ششم (هجری قمری) بود.
لقب «صَبِری» او برگرفته از کوه صَبِر در یمن است که دژهای اطراف آن را فتح کرد و مردمانش او را فرمانروا خواندند.
وی عالمی جامع در علوم مختلف چون فقه، لغت، نحو، تاریخ، اصول، کلام و ادب بود.
در کلام، گرایش معتزلی و در فقه، زیدی داشت.
از مهم‌ترین آثار ایشان کتاب عظیم شمس العلوم در ۱۸ مجلد است که بعدها فرزندش علی آن را در اثری به نام ضیاء العلوم تلخیص کرد.
دیگر آثارش شامل القصیدة الحمیریه (نشوانیه)، القوافی، الحور العین، التبیان فی تفسیر القرآن و رسالات فقهی، ادبی و زبانی است.
وی در ۲۴ ذی‌الحجه ۵۷۳ (هجری قمری) در حوث یمن درگذشت.


ابوسعید (ابوالحسن) نشوان بن سعید بن نشوان حمیری یمنی صَبِری
[۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
[۶] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
که لقب صَبِری، برگرفته از کوهی به نام «صبر» در یمن می‌باشد.
[۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    

در اطراف آن کوه قلعه‌ها و دژهایی وجود داشت،
[۱۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
او آن‌ها را فتح نمود
[۱۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۱۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
و مردمی که اطراف آن قرار داشتند، او را فرمانروای خود قرار دادند.
[۱۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۱۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    

ایشان از امرای یمن و در عین حال علامه،
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۱۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۱۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
فقیه،
[۱۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۱۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۲۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
فاضل، آشنای به اصول و فروع، اسابط، لغت،
[۲۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۲۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۲۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۲۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
نحو،
[۲۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۲۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۲۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
تاریخ،
[۲۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۲۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
دیگر فنون ادب
[۳۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۳۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
و شاعری فصیح و بلیغ بود.
[۳۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۳۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    

او در عصر خود کم نظیر بود.
[۳۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۳۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    

وی از منظر کلام، معتزلی
[۳۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
و در فقه زیدی بود.
[۳۷] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۲۹۷.


صَبِری آثاری دارد که عبارتند از:
• معروف‌ترین آنها کتاب شمس العلوم و شفاء کلام العرب من الکلوم
[۳۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۳۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۴۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۴۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۴۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
[۴۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
در موضوع لغت می‌باشد
[۴۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۴۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۴۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۴۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
که در هجده مجلد به رشته تحریر درآمده است.
[۴۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۴۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۵۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۵۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    

برخی این کتاب را به اختصار درآورده‌اند که از جمله آنان فرزندش علی می‌باشد که آن را ضیاء العلوم نام نهاده است.
[۵۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۵۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    

مختصری دیگر نیز از این کتاب به نام ضیاء الحلوم
[۵۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۵۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۵۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
وجود دارد که نکته‌های پزشکی آن را جدا کرده است.
[۵۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    

همچنین مختصری از فردی مجهول با نام لوامع النجوم المستضیئه وجود دارد.
[۵۸] اآقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    

• اثر دیگر او قصیده ای به نام القصیدة الحمیریه (نشوانیه) در موضوع تاریخ است.
[۵۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    

بر این قصیده نیز شروحی نوشته شده که ازجمله آن‌ها شرحی از فردی مجهول با نام خلاصة السیرة الجامعة لعجائب اخبار الملوک التبابعة و غیرهم من ملوک الانام می‌باشد.
دیگر آثارش:
• القوافی؛
• الحور العین؛
[۶۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    

• تنبیه السامعین؛
• التبیان فی تفسیر القرآن؛
• احکام صنعاء و زبید؛
• وصیة لولده جعفر؛
• جواب علی قصیدة لامام الزیدیة المتوکل باللّه؛
• ارجوزة فی الشهور الرومیه؛
• بحث فی التصریف و بعضی قصاید.

ابوسعید سرانجام در بیست و چهارم ذی‌الحجه
[۶۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۶۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    
سال ۵۷۳ (هجری قمری)
[۶۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
[۶۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
[۶۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
[۶۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    
[۶۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
[۶۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
در منطقه حوثِ یمن درگذشت.
[۶۹] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۲۹۷.

(دیگر منابع:
[۷۰] ریاضی‌زاده، عبداللطیف بن محمد، اسماء الکتب، ص۲۰۳.
[۷۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
[۷۲] الیان سرکیس، یوسف، معجم المطبوعات العربیه، ج۲، ص۱۸۵۷.
[۷۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
[۷۴] سزگین، فواد، تاریخ التراث العربی، بخش۲، ج۲، ص۱۲۹.
[۷۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
)
۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۶. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    
۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۱۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۱۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۱۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۱۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۱۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۱۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۱۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۱۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۲۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۲۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۲۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۲۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۲۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۲۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۲۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۲۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۲۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۲۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۳۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۳۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۳۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۳۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۳۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۳۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۳۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۳۷. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۲۹۷.
۳۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۳۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۴۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۴۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۴۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۴۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۴۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۴۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۴۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۴۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۴۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۴۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۵۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۵۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۵۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۵۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۵۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۵۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۵۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۵۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۲.    
۵۸. ↑ اآقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۵۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۶۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۶۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۶۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    
۶۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴۸۹.    
۶۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۶۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۴۵.    
۶۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۳۱۳.    
۶۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۶۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۶۹. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۲۹۷.
۷۰. ↑ ریاضی‌زاده، عبداللطیف بن محمد، اسماء الکتب، ص۲۰۳.
۷۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۲۴.    
۷۲. ↑ الیان سرکیس، یوسف، معجم المطبوعات العربیه، ج۲، ص۱۸۵۷.
۷۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۸۱.    
۷۴. ↑ سزگین، فواد، تاریخ التراث العربی، بخش۲، ج۲، ص۱۲۹.
۷۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۰۶۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «نشوان بن سعید صبری»، ج۴، ص۴۲۹-۴۳۰.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 573 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | فقیهان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | متکلمان اهل‌سنت قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار