علی بن محمد عمری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علی ـ علوی (حدود ۳۹۰ ـ ۴۶۶ه)
ابوالحسن علی بن محمدبن علی عمری علوی، معروف به ابن صوفی.
علی ـ علوی
وی احتمالاً بین سال های ۳۸۷ تا ۳۹۰ه۱ در بصره متولد شد۲ و در همانجا رشد و نمو یافت. ابن صوفی ادیب، شاعر، ۳ فقیه۴ امامی مذهب و از مشاهیر علمای انساب در قرن پنجم بود. ۵ نسبش به عمر اطرف، فرزند علی علیه السلاممی رسد و ازاین رو به عمری علوی معروف است؛ همچنین به دلیل انتساب به جد اعلایش محمد صوفی به ابن صوفی و به علت کنیه پدرش ابوالغنائم به ابن ابی الغنائم هم موصوف است. ۶ وی در آن زمان بین علمای نسب شناس مورد اعتماد، سرآمد و استاد همگان بود؛ ۷ چنانکه از صورت اجازه سیدعبداللّه لحمیدبن فخار موسوی برای سیدعبداللّه لکریم بن طاووس این مطلب به خوبی پیداست. ۸ قولش برای همگان حجت بود و تمام علمای نسب شناس بعد از وی به گفته های او استناد می جستند. پدرش نیز از نسابین معروف به شمار می آمد۹ که ابوالحسن در آثار
خود به کثرت از پدر نقل قول می کند. ۱۰ وی در سال ۴۲۳ه به موصل نقل مکان کرد و در آنجا ازدواج نمود و ریاست شیعیان آنجا را به عهده گرفت. از فرزندان وی فقط به دو پسر به نام های ابوعلی محمد و ابوطالب هاشم اشاره شده است. ۱۱ ابن صوفی برای کسب علم و دانش به شهر و مناطق گوناگونی چون بصره، رمله، نصیبین، شام، جزیره، میافارقین، مصر، عمان، کوفه و عکبرا مسافرت نمود. ۱۲ وی مرتب به بغداد رفت وآمد داشت و با سید رضی (م۴۰۶ه) و سید مرتضی (م۴۳۶ه) ملاقات ها و دیدارهایی داشته است. او در مجالس درس آنها حضور می یافت و از آنان روایت می کرد. ۱۳ وی کتاب تفسیر قرآن سید رضی را دیده و آن را از بهترین تفاسیر آن دوره می داند. ۱۴ ابوالحسن علوی از افراد بسیاری استفاده علمی برده که بیشتر آنان از نسب شناسان معروف آن دوره بوده اند، از جمله شیخ شرف عبیدلی که بیشترین قرائت و استماع حدیث را از او داشته است. ابوعلی عمربن علی بن حسین صوفی علوی عمری، معروف به ابن اخی اللبن که عمری با کمال احترام از او یاد نموده و استاد پدرش نیز بوده است. پدرش ابوالغنائم علی بن محمد، ابوعبداللّه حسین بن محمدبن قاسم بن طباطبا نسابه مقیم بغداد، ابوالحسن زیدبن محمدبن قاسم معروف به ابن کتیله ارجانی و ابوالقاسم موضح بن عبداللّه بن حسین نسابه مقیم بغداد از جمله مهم ترین استادان وی به شمار می آیند که علوی بدون واسطه از آنها روایت کرده است. ۱۵ کسانی چون ابوجعفر یحیی بن محمد علوی حسنی بصری، ۱۶ ابوالحسین شمس الدین بن حسن بطریق حلی، ۱۷ ابومحمد حسن بن زید موسوی هروی۱۸ و سید مرتضی از جمله راویان و شاگردان وی محسوب می شوند. ۱۹ برخی وفات وی را در ۹۹ سالگی، در سال ۴۳۵ دانسته اند؛ ۲۰ ولی ازآنجاکه در سال ۴۴۳ه زنده بوده و در این سال به مصر مسافرت داشته است، ۲۱ این تاریخ نمی تواند درست باشد و به احتمال قوی پس از این تاریخ و در حدود سال ۴۶۶ه وفات یافته است. ۲۲ تمام آثار برجای مانده از وی، درباره انساب می باشد که مهم ترین آن المجدی می باشد. علوی در سفری که در سال ۴۴۳ه به مصر داشت، بعضی از آثار خود را به مجدالدوله ابوالحسن احمد و نقیب النقبای طالبیان در حکومت فاطمیان عرضه داشت. وی خود می گوید که ابوطالب محمد پسر مجدالدوله از وی خواست تا کتابی در انساب بنگارد و او نیز این کتاب را به پاس توجه مجدالدوله المجدی نامیده است. ۲۳ ابن طباطبا که خود از نسب شناسان معروف و جزو استادان علوی بوده، از کتاب وی در همان زمان نام برده است. ۲۴ این نکته بیانگر شهرت و اعتبار این کتاب در همان دوره بوده و در شرق و غرب عالم اسلامی رواج داشته است. ۲۵ ابن صوفی خود می گوید این کتاب در نسب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان شیعه تا امام جواد و فرزندان و نوادگان آنها نوشته شده و در آن مذاهب علمای انساب، اختلاف آرا و کسانی را که از آنها دیده، آورده است. ۲۶ این کتاب محل رجوع علمای انساب۲۷ و یکی از آثار کهن و بسیار معتبر در این علم بوده و برخی از جمله ابن طاووس بر آن تعلیقه نوشته اند. ۲۸ المجدی با مقدمه آیت ا مرعشی نجفی به چاپ رسیده است. الرسائل؛ العیون الشافی۲۹ که شامل دو جزء می باشد که در جزء اول به شرح نسب بنی عباس و در دومی به نسب فرزندان علی علیه السلامپرداخته شده است؛ المبسوط که کتاب بزرگی در چندین مجلد بوده و ابن طقطقی چند مجلد از آن را دیده بود؛ ۳۰ انساب الطالبیین؛ الشافی فی الانساب؛ المشجر از دیگر آثار وی می باشد. ۳۱ کتاب آخری با عناوین دیگری چون المشجرات۳۲ تشجیر۳۳ و انساب المشجره نیز آورده شده است. ۳۴ آقابزرگ تنها احتمال اتحاد المشجر و تشجیر را می دهد؛ ۳۵ ولی ازآنجاکه اطلاع دقیقی درباره هیچ کدام از این آثار وجود ندارد و همچنین تشابه اسمی بین آنها، باعث می شود همه را یک کتاب بدانیم. ابن عنبه تصانیف وی را نزدیک به صد کتاب می داند۳۶ که از دیگر آثارش هیچ اطلاعی در دست نیست.
