• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن یوسف ایلاقی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن یوسف ایلاقی


محمد بن یوسف ایلاقی (م ۵۳۶ هـ.ق) پزشک، فیلسوف و دانشمند ایرانی اهل ایلاق در نواحی نیشابور بود که مدتی در باخرز زندگی می‌کرد.
او شاگرد دانشمندانی چون ابن‌سینا، عمر خیام و ابوالعباس لوکری بود.
وی در علوم نظری، پزشکی و تدریس جایگاهی برجسته داشت.
ایشان در دوران حکومت علاءالدین ابن قماح به بلخ فراخوانده شد و در آن‌جا اقامت گزید، اما در نبرد قطوان به دست گورخان کشته شد.
آثار برجای‌مانده از او شامل اللواحق، دوست‌نامه، سلطان‌نامه، الفصول الایلاقیه و الاسباب و العلامات است.
تاریخ وفات وی را اغلب سال ۵۳۶ (هجری قمری) دانسته‌اند.


ابوعبداللّه محمد بن یوسف شرف‌الدین ایلاقی
[۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
[۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۱۰۱.    
[۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
[۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
[۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
[۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۱۲.    
[۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
از زمان و محل ولادت او اطلاعی در دست نیست.
وی و نیاکانش منسوب به ایلاق دهکده کوچکی از نواحی نیشابور بوده و در باخَرز اقامت داشت.
[۸] بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ص۱۵۰.
ایشان پزشکی ماهر،
[۹] ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الأنباء، ص۴۵۹.    
[۱۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
[۱۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
فیلسوفی مشهور و صاحب‌نظر در مسائل نظری و عملی بود.
او رتبه‌ای والا در تدریس علوم و شناختی کامل در معالجه امراض داشت.
[۱۲] بیهقی، علی بن زید، درّة الاخبار و لمعة الانوار، ص۷۵.
[۱۳] ابن‌ابی اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الأنباء، ص۴۵۹.    
[۱۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
زمانی علاءالدین ابن قماح او را از باخرز به بلخ فرا خواند و مدتی در بلخ زیست.

ابوعبداللّه علوم خویش را از استادان معروفی چون ابوعلی سینا،
[۱۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
[۱۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
[۱۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
[۱۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
[۲۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۱۲.    
عمر خیام و
[۲۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
ابوالعباس لوکری
[۲۲] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۲۹۴.
ف راگرفت.

ایلاقی تصنیفات بسیاری در موضوعات گوناگون داشت که از آن جمله عبارتند از:
• کتاب اللواحق؛
• دوست نامه؛
• سلطان نامه؛
• الفصول الایلاقیه؛
[۲۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
[۲۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
[۲۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
[۲۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
[۲۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
• و الاسباب و العلامات.
[۲۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
[۲۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
[۳۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
این دو کتاب اخیر را هم از او می‌دانند.

شرف‌الدین در بلخ در مصاف با گورخان در جنگ قطوان به قتل رسید.
[۳۱] بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ص۱۵۰.
در تاریخ وفات او اختلاف بسیار است.
[۳۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۱۰۱.    
[۳۳] تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۶۰۳.
برخی آن را در سال ۵۳۶ (هجری قمری) ذکر کرده‌اند.
[۳۴] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۲۹۴.
[۳۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
[۳۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
(دیگر منابع:
[۳۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۱۲.    
[۳۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
[۳۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
[۴۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
[۴۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
)
۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
۲. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۱۰۱.    
۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۱۲.    
۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۸. ↑ بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ص۱۵۰.
۹. ↑ ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الأنباء، ص۴۵۹.    
۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
۱۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۱۲. ↑ بیهقی، علی بن زید، درّة الاخبار و لمعة الانوار، ص۷۵.
۱۳. ↑ ابن‌ابی اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الأنباء، ص۴۵۹.    
۱۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۱۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۱۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
۱۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
۱۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
۲۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۱۲.    
۲۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
۲۲. ↑ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۲۹۴.
۲۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
۲۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
۲۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
۲۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
۲۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۲۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
۲۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
۳۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۳۱. ↑ بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ص۱۵۰.
۳۲. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۱۰۱.    
۳۳. ↑ تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۶۰۳.
۳۴. ↑ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۲۹۴.
۳۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    
۳۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۴۹.    
۳۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۱۲.    
۳۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۵۰۹.    
۳۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۱.    
۴۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۲۶۶.    
۴۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۱۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن یوسف ایلاقی»، ج۴، ص۲۹۰.


رده‌های این صفحه : پزشکان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 536 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | فیلسوفان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار