• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عثمان بن ابی‌بکر صدفی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: عثمان بن ابی‌بکر صدفی


عثمان بن ابی‌بکر صدفی (۳۸۵ ـ ۴۴۰ ه) در سال ۳۸۵ ه از محدثان بزرگ مالکی در تونس و آشنا به علوم دینی و ادبی بود.
او برای کسب علم به عراق، ایران، شام، حجاز و مصر سفر کرد.
وی از عالمان مشهور مانند ابونعیم اصفهانی بهره‌مند شد و ۱۰۰ هزار حدیث از او یادداشت کرد.
وی بعداً به مغرب برگشت و در آنجا تأثیر زیادی گذاشت.
آثار او شامل کتاب‌هایی در علوم اسلامی و شعر است.
منابع، وفات او را بعد از سال ۴۴۰ ه می‌دانند.


ابوعمرو عثمان بن أبی‌بکر بن حمود صدفی سفاقسی مشهور به ابن ضابط
[۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
[۳] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۷.    
در سال ۳۸۵ ه در شهر سفاقس تونس به دنیا آمد.
[۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
[۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۶] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    

اصل و تبار او نیز از همان شهر بوده‌اند.
وی برای کسب علم به عراق،
[۷] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
[۸] حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۳.    
ایران،
[۹] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
شام، حجاز و مصر
[۱۰] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
مسافرت کرد.
[۱۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
[۱۳] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    

او در این سفرها با عالمان و راویان مقیم آن مناطق دیدار و از آنان استفاده کرد.
[۱۴] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    

او بعد از بازگشت به اندلس به عنوان فرستاده صنهاجی امیر قیروان به قسطنطنیه رفت،
[۱۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۱۶] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
[۱۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
ولی بعداً از آن کار منصرف شد.
[۱۸] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    



ابوعمرو از عالمان و محدثان
[۱۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۲۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
مالکی
[۲۱] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
به‌نام زمان بود، حافظ حدیث بود
[۲۲] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
و به آن مهارت داشت.
راویان حدیث را به خوبی می‌شناخت و درباره روایات و اسناد بحث می‌کرد.
او سرانجام به مغرب
[۲۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۲۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
بازگشت
[۲۵] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
و دو سال در آن سرزمین ماند
[۲۶] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
و منشأ خدمات علمی فراوانی به اهل آن سرزمین گشت.
اندلسیان در این فرصت از او حدیث می‌آموختند.
[۲۷] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    

وی با لغت
[۲۸] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
و ادب
[۲۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۳۰] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
[۳۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
هم آشنا بود و اشعار شاعرانی مانند ابن معتز
[۳۲] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
[۳۳] حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
[۳۴] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۹.    
و ابوعبداللّه مفجع
[۳۵] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۱.    
[۳۶] حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
را به اندلس برد.
[۳۷] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    

افزون بر فضل و عقل،
[۳۸] حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
[۳۹] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
ادب در کلام و اخلاق نیکو نیز به مزایای او افزوده بود.
[۴۰] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    



در بین استادان عثمان صدفی می‌توان از ابونعیم اصفهانی
[۴۱] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
[۴۲] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
[۴۳] حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
و ابوعبداللّه محمد فسوی
[۴۴] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
[۴۵] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
نام برد.
گفته شده وی فقط یکصد هزار حدیث از ابونعیم شنیده و یادداشت کرده است.
[۴۶] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۷.    

حمیدی صاحب جذوة المقتبس از جمله کسانی است که از او بهره برده است.
[۴۷] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
[۴۸] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۹.    



آثاری که ابن ضابط تألیف نمود، عبارت‌اند از:
• رحلة الی المشرق؛
[۴۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۵۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    

• العوالی؛
[۵۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۵۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    

• الاقتصاد فی القرئات السبع.
[۵۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
[۵۴] اشبیلی، ابی‌بکر بن خیر، الفهرست، ج۱، ص۲۹.    
[۵۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    

اشعاری نیز از او باقی مانده است.
[۵۶] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
[۵۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    



منابع، وفات عثمان سفاقسی را پس از سال ۴۴۰ ه دانسته‌اند.
[۵۸] ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۹۰.    
[۵۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    

(دیگر منابع:
[۶۰] الدبیاج المذهب، ص۲۸۸-۲۸۹.
[۶۱] اشبیلی، ابی‌بکر بن خیر، الفهرست، ج۱، ص۲۹.    
[۶۲] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۴، ص۱۵۹.    
[۶۳] ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
[۶۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
[۶۵] مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
[۶۶] وزیر، محمد بن محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۳۲۲.
)


۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۳. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۷.    
۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۶. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۷. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۸. ↑ حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۳.    
۹. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۱۰. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۱۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۱۳. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۱۴. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۱۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۱۶. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۱۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۱۸. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۱۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۲۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۲۱. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۲۲. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۲۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۲۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۲۵. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۲۶. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۲۷. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۲۸. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۲۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۳۰. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۳۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۳۲. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۳۳. ↑ حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
۳۴. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۹.    
۳۵. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۱.    
۳۶. ↑ حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
۳۷. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۳۸. ↑ حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
۳۹. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۴۰. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۴۱. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۴۲. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۴۳. ↑ حمیدی، محمد بن فتوح، جذوة المقتبس، ج۱، ص۳۰۴.    
۴۴. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۴۵. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۸.    
۴۶. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۷.    
۴۷. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۴۸. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۸۹.    
۴۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۵۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۵۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۵۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۵۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۵۴. ↑ اشبیلی، ابی‌بکر بن خیر، الفهرست، ج۱، ص۲۹.    
۵۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۵۶. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۵۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۰۴.    
۵۸. ↑ ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ج۱، ص۳۹۰.    
۵۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۶۰. ↑ الدبیاج المذهب، ص۲۸۸-۲۸۹.
۶۱. ↑ اشبیلی، ابی‌بکر بن خیر، الفهرست، ج۱، ص۲۹.    
۶۲. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۴، ص۱۵۹.    
۶۳. ↑ ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۱۰.    
۶۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۵۱.    
۶۵. ↑ مرکز دایره المعارف الاسلامیه، دایره المعارف الاسلامیه، ج۹، ص۱۰۲۵.    
۶۶. ↑ وزیر، محمد بن محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۳۲۲.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «عثمان بن ابی‌بکر صدفی»، ج۳، ص۲۲۹-۲۳۰.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 440 (قمری) | زادگان سال 385 (قمری) | شخصیت‌های مالکی قرن 5 (قمری) | علمای مالکی قرن 5 (قمری) | مؤلفان مالکی قرن 5 (قمری) | محدثان مالکی قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار