دقاق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن عبدالواحد دقّاق (حدود
۴۳۰ ـ
۵۱۶ هـ.ق) پس از کسب علم در زادگاهش به شهرهای
نیشابور،
طوس،
گرگان،
کرمان، سرخس،
مرو،
هرات، بلخ،
سمرقند و
بخارا سفر کرد تا از مشایخ عصر خود
حدیث بشنود.
اولین شیخ یادشده برای او ابوالقاسم عبدالرحمان بن محمد بن منده اصفهانی است.
از دیگر استادانش می‌توان به خطیب عبدالله بن شبیب ضبی، ابوبکر احمد بن فضل باطرقانی و ابوالفضل عبدالرحمان بن احمد رازی اشاره کرد.
خودش می‌گوید در
اصفهان از بیش از هزار شیخ حدیث شنیده و در
هرات و
نیشابور تنها از حدود ششصد نفر روایت گرفته است.
شاگردان و معاصران او او را در حفظِ غرایب احادیث و غرایبِ استادان ممتاز می‌دانستند.
ابوعبداللّه دقّاق راویان متعددی چون ابوسعد محمد بن عبدالواحد صائغ و ابواحمد ذاکر سنجی داشته است.
رسالة الدقاق،
رحلة الدقاق و
الامالی آثار باقی مانده از وی هستند.
سرانجام در ششم
شوال ۵۱۶ (هجری قمری) درگذشت.
ابوعبداللّه محمد بن عبدالواحد بن محمد دقّاق اصفهانی حدود سال
۴۳۰ (هجری قمری) در محله جُروائان اصفهان دیده به‌جهان گشود.
او که بین محدثان به سبب دوستش ابوعلی دقاق به
دقّاق معروف شده است، پس از نشوونما در آن‌جا و استفاده از مشایخ این شهر به منظور شنیدن حدیث و تحصیل علم بیشتر مسافرت های بسیاری به شهرهای گوناگون کرد و در شهرهایی چون نیشابور، طوس، گرگان، کرمان، سرخس، مرو، هرات، بلخ، سمرقند و بخارا از مشایخِ بزرگ عصر خود حدیث شنید.
ابوعبداللّه اولین شیخی که از او حدیث شنیده، ابوالقاسم عبدالرحمان بن محمد بن مَنْده اصفهانی است.
خطیب عبداللّه بن شبیب ضبی، ابوبکر احمد بن فضل باطِرقانی، سعید بن ابی‌سعید عیّار و ابوالفضل عبدالرحمان بن احمد رازی از دیگر استادان او هستند.
به گفته خودش در اصفهان از بیش از هزار شیخ کسب علم کرده و حدیث شنیده است.
در مسافرت های خویش نیز بیشتر از همین مقدار از مشایخ عصر بهره‌مند شده و تنها در هرات و نیشابور از ششصد نفر از مشایخ حدیث شنیده است.
اصفهانی افرادی چون ابوسعد محمد بن عبدالواحد صائغ، ابوموسی مدینی، خلیل بن بدر ابوالرجاء رارانی و عده دیگر نیز از او روایت کرده اند.
همچنین ابوعبداللّه عُمَیری، ابوعَروبه عبدالهادی انصاری، عبدالرزاق بن حسّان منیعی،
ابواحمد ذاکر بن ابی‌بکر سِنْجی و برخی دیگر نیز از او حدیث شنیده‌اند.
ابوطاهر احمد بن محمد سلفی (م
۵۷۶ هـ.ق) که از شاگردان او بوده، می‌گوید: میان محدثان کسی را حافظ تر از ابوعبداللّه دقّاق به غرایبِ احادیث و غرایبِ استادان نمی شناسم.
محمد بن عبدالواحد دارای آثاری است که عبارت‌اند از:
•
رسالة الدقاق که مؤلف در این رساله از مشایخ خود سخن گفته است؛
رحلة الدقاق (الرحله) همان کتاب قبلی است که در آن هزار نفر از مشایخ خود را نام برده است؛
• الامالی که
سمعانی ( م
۵۶۲ هـ.ق) می‌گوید: من دو مجلس از امالی دقاق را از استادم ابوالحسن علی بن عمر کرابیسی صوفی ( م
۵۴۸ هـ.ق) شنیدم.
دقّاق که روزگار را به‌سختی می‌گذراند، در ششم شوال سال ۵۱۶ (هجری قمری) درگذشت.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالواحد دقّاق»، ج۴، ص۳۲۰.
