مصموعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن عبدالله مصمودی (م (
۴۸۵ ـ
۵۲۴ هـ.ق) فقیه، اصولی، متکلم و بنیان‌گذار سلسله‌ی موحدین در
مغرب اسلامی بود.
وی در جبل سوس
مراکش زاده شد و از قبیله بربری هرغه بود، اما خود را
علوی حسنی و
مهدی موعود معرفی می‌کرد.
پس از تحصیل نزد استادانی چون ابوحامد غزالی، کیاهراسی، ابوبکر طرطوشی و عمادالدین طبری، در شمار فقها و حافظان
حدیث قرار گرفت.
ایشان زندگی زاهدانه داشت اما به ریاست علاقه نشان می‌داد و با تبلیغ عقاید خاص خود پیروانی گرد آورد که ایشان را «موحدین» نامید.
او هر مخالفی را متهم به تجسیم کرده خون‌شان را مباح می‌شمرد و همین سبب شد از
مکه و
اسکندریه رانده شود.
در روستای ملاله با عبدالمؤمن بن علی قیسی آشنا شد و همراه او به جنگ با مخالفان پرداخت.
پس از مرگ وی، عبدالمؤمن با سرنگونی مرابطین حکومت موحدین را در مغرب الاقصی بنیان گذاشت.
از آثارش می‌توان به
القواعد،
الامامه (که در آن خود را مهدی موعود معرفی کرده)،
اعز ما یطلب،
عقیدة المرشده،
کنز العلوم،
الدر المنظوم فی حقائق علم الشریعه،
دقائق علی الطبیعه و مجموعه‌ای از اشعار اشاره کرد.
او در سال ۵۲۴ (هجری قمری) درگذشت و در جبل سوس دفن شد.
ابوعبداللّه محمد بن عبداللّه بن تُومَرت بربری مصمودی هَرْغی معروف به
ابن تومرت فقیه، اصولی، متکلم و بنیان‌گذار سلسله موحدین (
۵۴۱ ـ
۶۶۸ هـ.ق) بود
که در سال ۴۸۵ (هجری قمری) در جبل سوس مراکش به دنیا آمد.
وی از تبار بربر و از قبیله هَرْغه، یکی از قبایل مصمودی بود، ولی خود را علوی حسنی، از تبار
امام حسن مجتبی (علیه‌السلام)، مهدی موعود و امام معصوم می‌نامید!
ذهبی ضمن ذکر این نکات می‌گوید: «وی پس از گذراندن دوران کودکی سفر علمی خود را آغاز کرد و راهی مکه، سپس
عراق و اسکندریه شد.»
ابوعبداللّه از استادانی چون ابوحامد محمد غزالی، کیاهراسی، ابوبکر طرطوشی و عمادالدین طبری بهره گرفت تا اینکه در شمار فقها و حافظان حدیث به شمار آمد.
محمد بن عبداللّه در سفرهای علمی خود و در ضمن تحصیل علم، بسیار به فریضه
امر به معروف و
نهی از منکر توجه می‌کرد.
فردی شجاع بود و از گفتن آنچه به نظر خود حق می دانست، ابایی نداشت.
زندگی فقیرانه داشت، به کم قانع بود، ولی در عین حال حبّ ریاست در او وجود داشت.
وی عقیده‌ای برای خود ساخت و اتباع و هوادارانی برای خود دست و پا کرد.
عقیده خود را مرشده و اتباع خود را موحدین نامید.
همچنین هر کس را که مخالف عقیده او بود، متهم به تجسیم کرده خون او را مباح می‌دانست.
مصمودی اظهار عقاید و افکار بدعت‌آمیزش باعث طرد و اخراج او از مکه و برخی دیگر از مناطق مانند اسکندریه شد.
تا اینکه او قدم به روستای ملاله (واقع در ساحل دریای مغرب) گذاشت و با
عبدالمؤمن بن علی قیسی (
۴۸۷ ـ
۵۸۸ هـ.ق) آشنا شده و از آن پس به کمک او به جنگ با مخالفان پرداخت که قربانیان بسیاری نیز بر جای گذاشت.
هَرْغی به عبدالمؤمن بن علی لقب امیرالمؤمنین داده بود.
عبدالمؤمن اولین شخص از موحدین است که با برانداختن سلسله مرابطین یا ملثمین (
۴۷۹ ـ
۵۴۳ هـ.ق) در مغرب الاقصی (مراکش) به طور رسمی حکومت (۵۴۱ ـ ۵۵۸ هـ.ق) را در این کشور در دست گرفت.
ابن تومرت آثاری داشت که عبارت‌اند از:
• کتاب القواعد؛
• الامامه؛ در این کتاب وی خود را مهدی موعود که آسمان‌ها و زمین به او قائم است؛ معرفی کرده و طاعت خود را بر همگان واجب دانسته است.
• اعزّ مایطلب؛
(چاپ شده)؛
• عقیدة المرشده؛
• کنز العلوم و الدر المنظوم فی حقائق علم الشریعه؛
• دقائق علی الطبیعه؛
(خطی)؛
• شعر.
مصمودی سرانجام در سال ۵۲۴ (هجری قمری) چشم از جهان فرو بست و در جبل سوس مدفون گشت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالله مصمودی»، ج۴، ص۳۸۹-۳۹۰.
