احمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن احمد لخمی (م حدود
۵۷۰ هـ.ق) ادیب و لغوی برجسته اهل سبته بود که در شعر نیز طبع‌آزمایی داشت.
او شاگرد استادانی چون ابوبکر بن عربی و ابوطاهر سلفی بود.
از شاگردانش می‌توان به
ابن غازی و
ابن ابّار اشاره کرد.
ایشان در علوم ادبی و نحوی تبحر داشت و آثار ارزشمندی نگاشت.
از جمله آثارش:
الفصول و الجمل (در شرح ابیات سیبویه و رفع اوهام)،
شرح الفصیح ثعلب،
الفوائد المحصوره فی شرح المقصوره،
المقّرب فی نحو،
النکت علی کتاب سیبویه،
المدخل الی تقویم اللسان و تعلیم البیان،
الرد علی الزبیدی فی لحن العوام و
الدر المنظوم در سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را می‌توان نام برد.
وی در نهایت در حدود ۵۷۰ (هجری قمری) چشم از جهان فرو بست.
مرگ او را در سال ۵۷۷ (هجری قمری) هم آورده‌اند.
ابوعبداللّه محمد بن احمد بن هشام لخمی سبتی اندلسی معروف به
ابن هشام در سبته (یکی از شهرهای
مغرب) سکنی گزید.
او عالم و متبحر به
ادبیات عرب و
لغت بود و در شعر نیز دستی داشت.
ابوعبداللّه استادانی مانند ابوبکر بن عربی و ابوطاهر سلفی داشت.
سبتی شاگردانی مانند ابوعبداللّه بن غازی داشت که کتاب‌های او را روایت کرده است.
محمد بن عبداللّه بن ابی‌بکر معروف به ابن ابّار نیز از شاگردی خود در سال (
۵۵۷ هـ.ق) نزد او خبر می‌دهد.
ابن هشام آثاری داشت که عبارتند از:
• الفصول و الجمل فی شرح ابیات الجمل و اصلاح ماوقع فی ابیات سیبویه و فی شرحها للاعلام من الوهم و الخلل؛
که نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه عابدین
دمشق موجود است.
• شرح الفصیح ثعلب در لغت؛
• شرح قصیده ابوعلی البغدادی در هیأت؛
• الفوائد المحصوره فی شرح المقصوره؛
مقصوره ابن درید را که در مدح ابن میکال و فرزندش سروده شده است، بسیاری شرح کرده‌اند که به گفته
ابن خلّکان: «از بهترین و مبسوط‌ترین شرح‌های آن شرح فقیه ابوعبداللّه محمد بن احمد لخمی است؛»
• شرح فصول الخمیس ابن عبدالمعطی در
نحو؛
• الفصول در نحو؛
• النکت علی کتاب سیبویه؛
• المدخل الی تقویم اللسان و تعلیم البیان؛
• المقّرب در نحو؛
• الرد علی الزبیدی فی
لحن العوام؛ در رد بر کتاب
لحن العوام محمد بن حسن زبیدی (م
۳۷۹ هـ.ق). برخی از پژوهشگران متأخر مانند
بروکلمان این دو کتاب اخیر را یکی محسوب کرده‌اند؛ ولی برخی دیگر مانند
زرکلی و
اسماعیل پاشا آن را دو کتاب به حساب آورده‌اند.
ابن ابّار نیز کتابی در لحن العامه برای ایشان معرفی کرده است که ظاهرا همان کتاب
الردّ علی الزبیدی باشد.
• الدرّ المنظوم؛ در سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در پنجاه فصل.
لخمی در نهایت در حدود ۵۷۰ (هجری قمری) چشم از جهان فرو بست.
مرگ او را در سال ۵۷۷ (هجری قمری) هم آورده اند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد لخمی»، ج۴، ص۳۷۸-۳۷۹.
